เรื่อง แก่นแท้ของการศึกษาและปฏิรูปการศึกษา
“การศึกษา” เป็นคำจำกัดความของกระบวนการเรียนรู้ของมนุษย์ที่เกิดจากการปฏิสัมพันธ์กับสิ่งต่างๆ เพื่อให้เกิดความรู้และความเข้าใจในธรรมชาติ ทั้งนี้ความรู้ที่ได้มานั้น จะเป็นตัวกำหนดพฤติกรรมของมนุษย์เอง ในทางที่ใช้ในการดำรงชีพของตน และอยู่ร่วมกันกับผู้อื่นในสังคมอย่างมีระบบระเบียบ
โดยความรู้และการศึกษามี วิวัฒนาการตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน โดยพิจารณาจากรูปแบบความรู้และรูปแบบของการศึกษาที่มีการเปลี่ยนแปลงในแต่ละยุคสมัย สามารถจำแนกได้เป็น 4 ยุค ดังนี้
1)ยุคความรู้ในวิถีชีวิต เป็นช่วงเวลาที่ความรู้ต่างๆในสังคมไทยล้วนเกี่ยวข้องกับการอธิบายธรรมชาติต่างๆรอบๆตัวและกฎแห่งกรรมเพื่อนำมาใช้ในการประกอบอาชีพและอยู่ร่วมกันกับผู้อื่นในสังคมได้
2)ยุคการรู้หนังสือ เป็นช่วงเวลาที่ความรู้และวิทยาการของตะวันตกเริ่มเผยแพร่เข้ามาในประเทศไทย ทำให้เกิดกระแสการตื่นตัวและปรับปรุงพัฒนาประเทศ จากเดิมที่การศึกษาเป็นการเรียนรู้แค่เพียงความรู้ในวิถีชีวิต สู่การศึกษาในระบบโรงเรียน ยังผลให้คนในสังคมใช้การศึกษาในการแสวงหาความร่ำรวย ความมั่นคงในหน้าที่การงาน รวมไปถึงการเลื่อนชนชั้นทางสังคมของตนเอง
3)ยุคความรู้ที่ตั้งอยู่บนหลักการเหตุผลแบบวิทยาศาสตร์ จากการที่ประเทศไทยมีการพัฒนาไปสู่ความเป็นสมัยใหม่ จำเป็นที่ต้องให้ความสำคัญกับความรู้ที่ตั้งอยู่บนพื้นฐานวิทยาศาสตร์มากขึ้น การศึกษาจึงถูกกำหนดอย่างมีระเบียบแบบแผนให้มีความเป็นสากลมากขึ้นเพื่อการที่จะพัฒนาคนให้มีคุณลักษณะต่างๆตามลักษณะของสังคมสมัยใหม่ ยังผลให้ชุมชนไม่สามารถพึ่งพิงความรู้เดิมของตนเองได้ และยอมรับของการศึกษาในระบบโรงเรียนว่าเป็นสิ่งสำคัญของชีวิตสำหรับคนในชุมชน การศึกษาจึงมีบทบาทสำคัญในการกระจายคนไปยังแต่ละภาคส่วนของสังคม ตามระดับการศึกษาของแต่ละคนที่ได้รับ
4)ยุคความรู้ที่ตั้งอยู่บนหลักการเหตุผลแบบวิทยาศาสตร์ ที่สามารถใช้ประโยชน์ได้ ความรู้ในยุคนี้ถูกจัดระเบียบโดยอุดมการณ์ทุนนิยมที่ให้ความสำคัญกับการใช้ประโยชน์ความรู้ ร่วมกับเทคโนโลยีต่างๆ การติดต่อสื่อสาร จัดเก็บและรับส่งข้อมูลที่รวดเร็ว เพื่อผลิตผลผลิตที่มีประสิทธิภาพมากที่สุด ดังนั้นความรู้จึงถูกแบ่งออกเป็นความรู้ที่สามารถใช้ประโยชน์ได้และความรู้ที่ไม่สามารถใช้ประโยชน์ได้ ทำให้ตลาดแรงงานเข้ามาอำนาจในการกำหนดการศึกษาว่าความรู้ใดมีความสำคัญมากน้อย ตามความต้องการกำลังคนในภาคการผลิตต่างๆในสังคม ซึ่งมีการเปลี่ยนแปลงไม่แน่นอนตลอดเวลา
จากเดิมที่การศึกษาของไทยในรูปแบบของการรวมอำนาจอยู่ครูหรือผู้สอนเป็นศูนย์กลาง ทำให้ความรู้ที่ได้เป็นความรู้แบบครอบงำความคิด จึงมีความพยายามปฏิรูปการศึกษา ใน 2 ด้าน คือ การปฏิรูประบบความคิด เพื่อปรับเปลี่ยนความคิดในระบบเก่าไปสู่ความคิดในระบบใหม่ โดยเฉพาะในเรื่องกรอบความคิดเรื่องการศึกษา คน และความรู้ สามารถเข้าไปมีส่วนในการกำหนดจิตสำนึก และปรับเปลี่ยนพฤติกรรม และ การขับเคลื่อนการปฏิรูปการศึกษา ที่สำคัญคือการกระจายอำนาจให้ทุกภาคส่วนของสังคมให้มีบทบาทร่วมกันในการปฏิรูปการศึกษา ซึ่งมีส่วนช่วยให้การปฏิรูปการศึกษามีความเป็นไปได้ในทางปฏิบัติ ทุกส่วนของภาคสังคม ไม่จำกัดอยู่เฉพาะกรอบขอบข่ายในสถานศึกษาเท่านั้น เพื่อส่งเสริมความรู้ของมนุษย์ที่มิได้จำกัดอยู่ในช่วงความรู้ใดความรู้หนึ่ง แต่เป็นการเรียนรู้ตลอดชีวิต การทำลายกรอบความคิดเดิม ทำให้คนสามารถค้นหาความรู้ สร้างความรู้ ลดการพึ่งพิงความรู้ และไม่ตกเป็นทาสความรู้ สามารถเลือกสรร ใช้ และรู้เท่าทันความรู้ ความรู้ใหม่ที่ได้จึงเป็นความรู้ที่เปิดกว้างมากขึ้น ทำให้คนตระหนักถึงความต้องการของตนเอง มีเป้าหมายในการศึกษามากขึ้น ส่งผลให้เกิดความเท่าเทียมกันของทุกภาคส่วนของสังคม คนสามารถพัฒนาตนเองให้เป็นคนที่มีคุณภาพในด้านความรู้ คุณธรรม จริยธรรม และดำรงชีวิตในสังคมได้อย่างมีความสุข
ภายหลังจากการรับชมวีดีทัศน์ เรื่อง แก่นแท้ของการศึกษาและการปฏิรูปการศึกษา ทำให้เรามีความเข้าใจที่ถ่องแท้มากขึ้นว่า การศึกษาคืออะไร มีวิวัฒนาการอย่างไร มีกระบวนการอย่างไร มีความสำคัญอย่างไร และการปฏิรูปการศึกษามีความจำเป็นมากน้อยแค่ไหน และอย่างไร กับสภาพสังคมไทยในปัจจุบัน การศึกษานั้นมีความสำคัญกับมนุษย์อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ เนื่องจากมนุษย์เป็นสิ่งมีชีวิตที่มีสังคม มีระบบแบบแผนในการดำเนินชีวิตและต้องอยู่ร่วมกันกับธรรมชาติ
ในความคิดเห็นส่วนตัวของข้าพเจ้านั้น เห็นด้วยกับเนื้อหาของวีดีทัศน์ เนื่องจาก ในปัจจุบัน เราไม่สามารถปฏิเสธได้ว่าความรู้ในทุกภาคส่วนของสังคมล้วนมีความสำคัญในการขับเคลื่อนและพัฒนาประเทศต่อไปได้อย่างเท่าเทียมกันทั้งสิ้น การปฏิรูปการศึกษาจึงไม่ใช่การกระทำที่เอื้อประโยชน์ต่อผู้ในผู้หนึ่งในภาคสังคม แต่เป็นการเน้นความสำคัญของการศึกษาจากเดิมที่มีศูนย์กลางอยู่ที่ครูหรือผู้สอนไปสู่ตัวผู้เรียนหรือคนทุกคนในภาคสังคม ให้สามารถกำหนดทิศทางในการแสวงหาความรู้ด้วยตนเองได้ และมีการเรียนรู้อย่างต่อเนื่องตลอดชีวิตมากกว่ากระบวนการเรียนรู้ที่ยุติลงหลังจากสำเร็จการศึกษาจากสถาบันการศึกษาเท่านั้น
ตัวอย่างที่เห็นได้ชัด คือ อดีตเพื่อนบ้านของข้าพเจ้าเอง ท่านเป็นอดีตพนักงานบริษัทแห่งหนึ่ง จบวุฒิการศึกษาในระดับปริญญาตรี และกำลังศึกษาต่อในระดับปริญญาโท ขณะที่หน้าที่การงานของท่านกำลังเจริญเติบโต ก้าวหน้าอย่างเป็นลำดับ ทว่าจากภาวะเศรษฐกิจตกต่ำลงในปี พ.ศ. 2540 บริษัทของท่านประสบภาวะวิกฤติทางการเงินอย่างรุนแรง มีผลให้บริษัทต้องปิดตัวลง ท่านจึงต้องกลายเป็นคนว่างงานเช่นเดียวกับพนักงานบริษัทอื่นๆจำนวนมากในขณะนั้น จากการที่ท่านเป็นเสาหลักของครอบครัว และบุตรสาวสองคนของท่านก็กำลังอยู่ในระหว่างการศึกษา ทำให้ครอบครัวขาดรายได้ และจำเป็นต้องขายบ้านและทรัพย์สินบางส่วนไปเพื่อเป็นค่าใช้จ่ายภายในบ้าน ทำให้ท่านท้อแท้และคิดฆ่าตัวตาย เคราะห์ดีที่ภรรยาและบุตรสาวของท่านมาพบและห้ามไว้ได้ทัน
หลังจากนั้นไม่นานภรรยาของท่านจึงชักชวนท่านไปเรียนทำขนม และริเริ่มที่จะทำเป็นอาชีพ โดยมีสมาชิกภายในบ้านเป็นแรงงานหลักในการทำขนม กิจการค่อยๆเติบโตจากการขายหน้าสถานศึกษาหรือฝากขายในร้านค้าต่างๆ กระทั่งมีทุนจำนวนหนึ่งสามารถเปิดร้านเบเกอรี่ของตนเองได้ในที่สุด มีรายได้พอเลี้ยงสมาชิกในครอบครัวแม้จะไม่เท่ากับรายได้เดิมของครอบครัวก็ตาม อีกทั้งยังเป็นการสานความสัมพันธ์และสร้างความร่วมมือระหว่างสมาชิกในครอบครัวได้อีกทางหนึ่ง
สำหรับความประทับใจในวีดีทัศน์ เรื่องดังกล่าว มี2 ประการ คือ
1.เกณฑ์ และวิธีการวัดการมีการศึกษาของคนในสังคม อันจะเห็นได้ว่ารูปแบบและวิธีการดังกล่าวนั้นมาจากผู้ที่มีการศึกษาและมีอำนาจในสังคมเป็นผู้กำหนด ทำให้ความรู้มากมายในสังคมที่กลุ่มคนดังกล่าวมองว่ามีผลในด้านการผลิตน้อย เป็นความรู้ที่มีความจำเป็นน้อยในภาคการผลิตจึงไม่จัดความรู้ดังกล่าวให้อยู่ในขอบเขตของความรู้ที่ไม่สามารถให้ประโยชน์ได้ ซึ่งทำให้ผู้ที่มีความรู้ดังกล่าวเสียเปรียบในโอกาสทางสังคม ด้านต่างๆที่มากกว่าคนอื่นๆที่มได้รับการศึกษาในความรู้ที่เป็นที่ต้องการของภาคการผลิต ทั้งๆที่ความรู้ดังกล่าวก็มิได้ด้อยกว่าความรู้ในระบบการศึกษาแต่อย่างไร จำเป็นที่เราจะต้องปรับเปลี่ยนกระบวนหรือระบบความคิดของเราใหม่ มองว่าความรู้อื่นๆมีความสำคัญและเท่าเทียมกันกับความรู้ในระบบการศึกษาไม่ยิ่งหย่อนกว่ากัน เป็นการสร้างความเคารพในองค์ความรู้ต่างๆในสังคม เปิดโอกาสให้เราสามารถเรียนรู้ความรู้อื่นได้โดยปราศจากอคติและขยายศักยภาพและความสามารถของตนเองให้กว้างขวางขึ้น
2. ความรู้ที่ตั้งอยู่บนหลักการเหตุผลแบบวิทยาศาสตร์ ไม่จำเป็นว่าความรู้ดังกล่าวจะเป็นความรู้ที่ดีที่สุด ดังตัวอย่างที่พบเห็นได้มากมาย อาทิ อินเตอร์เน็ต ซึ่งจะพบว่าเป็นการสื่อสารที่ไร้พรมแดน เป็นช่องทางในการศึกษาและรับรู้ข่าวสารที่หลากหลายและกว้างขวางขึ้น ทำให้เรารู้สามารถติดตามความก้าวหน้าในเรื่องต่างๆได้ตลอดเวลา ทว่าก็มีผลเสีย อันได้แก่การทำให้สภาวะจิตใจของคนต่ำลงในด้านคุณธรรมจริยธรรม ดังการที่ในปัจจุบันมีการเผยแพร่สื่อลามกทางอินเตอร์เน็ต โปรแกรม “แคมฟรอก” ที่มีผู้ใช้มากขึ้นจนน่าวิตกว่าจะเข้าไปเป็นที่นิยมในกลุ่มวัยรุ่น เนื่องจากเป็นโปรแกรมที่ผู้ร่วมสนทนาสามารถเห็นกันและกันได้ เลยเถิดไปถึงการแสดงอนาจาร ซึ่งไม่เหมาะสม และอื่นๆ ฉะนั้นความรู้บนพื้นฐานของวิทยาศาสตร์ จึงเป็นความรู้ ที่มีทั้งด้านดีและด้านลบ จำเป็นต้องใช้วิจารณญาณในเลือกใช้ความรู้ดังกล่าวควบคู่กันไปด้วย
สิ่งที่ควรปรับปรุงสำหรับวีดีทัศน์ชุดนี้อยู่ในส่วนของเนื้อหาและวิธีการนำเสนอ โดยในส่วนของเนื้อหานั้น วีดีทัศน์ควรมีการเสริมมุมมองหรือทัศนคติของคนในสังคมหลายๆกลุ่ม อาทิ ผู้ประกอบการ มากกว่าจำกัดอยู่ในนิยาม ความคิดเห็น เรื่องการศึกษา จากนักวิชาการเพียงอย่างเดียว และวิธีการนำเสนอนั้น ควรมีการเพิ่มบทบรรยาย และแผนภูมิทางสถิติ แทรกเข้าไปในวีดีทัศน์เพื่อสร้างความเข้าใจและความน่าเชื่อถือของเนื้อหาให้มีมากขึ้น
จากที่ข้าพเจ้าเคยมีทัศนคติในด้านลบว่าการศึกษา เป็น กระบวนการหนี่งทางภาคการผลิตของสังคมที่เข้ามาควบคุมในด้านการผลิตบุคลากรที่มีคุณภาพในทางที่ตอบสนองความต้องการของภาคการผลิต พลอยให้ข้าพเจ้านึกรังเกียจตัวเองที่ไม่สามารถสอบเอ็นทรานซ์เข้ารับการศึกษาต่อในระดับปริญญาตรี สาขาวิชาที่ข้าพเจ้ามีความสนใจได้ แต่จากการรับชม วีดีทัศน์เรื่องดังกล่าว ทำให้ข้าพเจ้าเกิดทัศนะคติที่ดีในเรื่อง การศึกษา มาสู่ความคิดใหม่ที่ว่าคนในสังคมจะมีบทบาทในการกำหนดการศึกษาของตนเองให้เป็นไปในรูปแบบลักษณะใดๆที่ตนเองมีความถนัดและมีความสนใจ ไม่เฉพาะความรู้เพียงด้านหนึ่งด้านใดเพียงอย่างเดียวซึ่งเป็นการมองโลกในมุมแคบๆ การมองโลกในมุมมองที่กว้างขวางขึ้นเป็นแนวทางหนึ่งในการส่งเสริมศักยภาพของตนเองให้หลากหลายมากขึ้น สร้างทางเลือกในการประกอบอาชีพและการดำรงชีวิตที่กว้างขึ้น ความรู้ทุกอย่างล้วนมีประโยชน์กับตัวมนุษย์เองด้วยกันทั้งนั้น ขึ้นอยู่กับว่ามนุษย์จะสามารถเลือกใช้ความรู้แต่ละอย่างได้ถูกต้องตรงกับสถานการณ์ที่เกิดขึ้นหรือไม่ สามารถใช้ความรู้ดังกล่าวได้อย่างถูกวิธี และถูกต้องในด้านของคุณธรรมและจริยธรรม สามารถนำความรู้ไปประยุกต์ใช้กับความรู้อื่นได้ เกิดเป็นความรู้ใหม่เผยแพร่ไปยังผู้อื่นในสังคมได้ การที่มนุษย์สามารถพึ่งพาตนเองอยู่บนพื้นฐานของความรู้ที่แข็งแรงและรู้เท่าทันความรู้ได้นั้น จะเป็นรากฐานของการพัฒนาที่ยั่งยืนและสำคัญในสังคม ประเทศ และโลกได้อย่างแน่นอน ดังคำกล่าวที่ว่า “ต้นไม้ใหญ่จะเติบโต แพร่ขยายกิ่งก้านสาขาออกไป มีใบสีเขียวขจี ออกดอกผลมากมายได้ สามารถต่อสู้ทนทานกับสภาพอากาศที่เปลี่ยนแปลงไปตลอดเวลา จำเป็นต้องอาศัยรากที่แตกแขนง ชอนไชหาอาหารมาบำรุงต้นอย่างสม่ำเสมอ มีความแข็งแรงยึดลำต้นกับผืนดินให้มั่นคงได้ การศึกษาก็ฉันนั้น”
“การศึกษา” เป็นคำจำกัดความของกระบวนการเรียนรู้ของมนุษย์ที่เกิดจากการปฏิสัมพันธ์กับสิ่งต่างๆ เพื่อให้เกิดความรู้และความเข้าใจในธรรมชาติ ทั้งนี้ความรู้ที่ได้มานั้น จะเป็นตัวกำหนดพฤติกรรมของมนุษย์เอง ในทางที่ใช้ในการดำรงชีพของตน และอยู่ร่วมกันกับผู้อื่นในสังคมอย่างมีระบบระเบียบ
โดยความรู้และการศึกษามี วิวัฒนาการตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน โดยพิจารณาจากรูปแบบความรู้และรูปแบบของการศึกษาที่มีการเปลี่ยนแปลงในแต่ละยุคสมัย สามารถจำแนกได้เป็น 4 ยุค ดังนี้
1)ยุคความรู้ในวิถีชีวิต เป็นช่วงเวลาที่ความรู้ต่างๆในสังคมไทยล้วนเกี่ยวข้องกับการอธิบายธรรมชาติต่างๆรอบๆตัวและกฎแห่งกรรมเพื่อนำมาใช้ในการประกอบอาชีพและอยู่ร่วมกันกับผู้อื่นในสังคมได้
2)ยุคการรู้หนังสือ เป็นช่วงเวลาที่ความรู้และวิทยาการของตะวันตกเริ่มเผยแพร่เข้ามาในประเทศไทย ทำให้เกิดกระแสการตื่นตัวและปรับปรุงพัฒนาประเทศ จากเดิมที่การศึกษาเป็นการเรียนรู้แค่เพียงความรู้ในวิถีชีวิต สู่การศึกษาในระบบโรงเรียน ยังผลให้คนในสังคมใช้การศึกษาในการแสวงหาความร่ำรวย ความมั่นคงในหน้าที่การงาน รวมไปถึงการเลื่อนชนชั้นทางสังคมของตนเอง
3)ยุคความรู้ที่ตั้งอยู่บนหลักการเหตุผลแบบวิทยาศาสตร์ จากการที่ประเทศไทยมีการพัฒนาไปสู่ความเป็นสมัยใหม่ จำเป็นที่ต้องให้ความสำคัญกับความรู้ที่ตั้งอยู่บนพื้นฐานวิทยาศาสตร์มากขึ้น การศึกษาจึงถูกกำหนดอย่างมีระเบียบแบบแผนให้มีความเป็นสากลมากขึ้นเพื่อการที่จะพัฒนาคนให้มีคุณลักษณะต่างๆตามลักษณะของสังคมสมัยใหม่ ยังผลให้ชุมชนไม่สามารถพึ่งพิงความรู้เดิมของตนเองได้ และยอมรับของการศึกษาในระบบโรงเรียนว่าเป็นสิ่งสำคัญของชีวิตสำหรับคนในชุมชน การศึกษาจึงมีบทบาทสำคัญในการกระจายคนไปยังแต่ละภาคส่วนของสังคม ตามระดับการศึกษาของแต่ละคนที่ได้รับ
4)ยุคความรู้ที่ตั้งอยู่บนหลักการเหตุผลแบบวิทยาศาสตร์ ที่สามารถใช้ประโยชน์ได้ ความรู้ในยุคนี้ถูกจัดระเบียบโดยอุดมการณ์ทุนนิยมที่ให้ความสำคัญกับการใช้ประโยชน์ความรู้ ร่วมกับเทคโนโลยีต่างๆ การติดต่อสื่อสาร จัดเก็บและรับส่งข้อมูลที่รวดเร็ว เพื่อผลิตผลผลิตที่มีประสิทธิภาพมากที่สุด ดังนั้นความรู้จึงถูกแบ่งออกเป็นความรู้ที่สามารถใช้ประโยชน์ได้และความรู้ที่ไม่สามารถใช้ประโยชน์ได้ ทำให้ตลาดแรงงานเข้ามาอำนาจในการกำหนดการศึกษาว่าความรู้ใดมีความสำคัญมากน้อย ตามความต้องการกำลังคนในภาคการผลิตต่างๆในสังคม ซึ่งมีการเปลี่ยนแปลงไม่แน่นอนตลอดเวลา
จากเดิมที่การศึกษาของไทยในรูปแบบของการรวมอำนาจอยู่ครูหรือผู้สอนเป็นศูนย์กลาง ทำให้ความรู้ที่ได้เป็นความรู้แบบครอบงำความคิด จึงมีความพยายามปฏิรูปการศึกษา ใน 2 ด้าน คือ การปฏิรูประบบความคิด เพื่อปรับเปลี่ยนความคิดในระบบเก่าไปสู่ความคิดในระบบใหม่ โดยเฉพาะในเรื่องกรอบความคิดเรื่องการศึกษา คน และความรู้ สามารถเข้าไปมีส่วนในการกำหนดจิตสำนึก และปรับเปลี่ยนพฤติกรรม และ การขับเคลื่อนการปฏิรูปการศึกษา ที่สำคัญคือการกระจายอำนาจให้ทุกภาคส่วนของสังคมให้มีบทบาทร่วมกันในการปฏิรูปการศึกษา ซึ่งมีส่วนช่วยให้การปฏิรูปการศึกษามีความเป็นไปได้ในทางปฏิบัติ ทุกส่วนของภาคสังคม ไม่จำกัดอยู่เฉพาะกรอบขอบข่ายในสถานศึกษาเท่านั้น เพื่อส่งเสริมความรู้ของมนุษย์ที่มิได้จำกัดอยู่ในช่วงความรู้ใดความรู้หนึ่ง แต่เป็นการเรียนรู้ตลอดชีวิต การทำลายกรอบความคิดเดิม ทำให้คนสามารถค้นหาความรู้ สร้างความรู้ ลดการพึ่งพิงความรู้ และไม่ตกเป็นทาสความรู้ สามารถเลือกสรร ใช้ และรู้เท่าทันความรู้ ความรู้ใหม่ที่ได้จึงเป็นความรู้ที่เปิดกว้างมากขึ้น ทำให้คนตระหนักถึงความต้องการของตนเอง มีเป้าหมายในการศึกษามากขึ้น ส่งผลให้เกิดความเท่าเทียมกันของทุกภาคส่วนของสังคม คนสามารถพัฒนาตนเองให้เป็นคนที่มีคุณภาพในด้านความรู้ คุณธรรม จริยธรรม และดำรงชีวิตในสังคมได้อย่างมีความสุข
ภายหลังจากการรับชมวีดีทัศน์ เรื่อง แก่นแท้ของการศึกษาและการปฏิรูปการศึกษา ทำให้เรามีความเข้าใจที่ถ่องแท้มากขึ้นว่า การศึกษาคืออะไร มีวิวัฒนาการอย่างไร มีกระบวนการอย่างไร มีความสำคัญอย่างไร และการปฏิรูปการศึกษามีความจำเป็นมากน้อยแค่ไหน และอย่างไร กับสภาพสังคมไทยในปัจจุบัน การศึกษานั้นมีความสำคัญกับมนุษย์อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ เนื่องจากมนุษย์เป็นสิ่งมีชีวิตที่มีสังคม มีระบบแบบแผนในการดำเนินชีวิตและต้องอยู่ร่วมกันกับธรรมชาติ
ในความคิดเห็นส่วนตัวของข้าพเจ้านั้น เห็นด้วยกับเนื้อหาของวีดีทัศน์ เนื่องจาก ในปัจจุบัน เราไม่สามารถปฏิเสธได้ว่าความรู้ในทุกภาคส่วนของสังคมล้วนมีความสำคัญในการขับเคลื่อนและพัฒนาประเทศต่อไปได้อย่างเท่าเทียมกันทั้งสิ้น การปฏิรูปการศึกษาจึงไม่ใช่การกระทำที่เอื้อประโยชน์ต่อผู้ในผู้หนึ่งในภาคสังคม แต่เป็นการเน้นความสำคัญของการศึกษาจากเดิมที่มีศูนย์กลางอยู่ที่ครูหรือผู้สอนไปสู่ตัวผู้เรียนหรือคนทุกคนในภาคสังคม ให้สามารถกำหนดทิศทางในการแสวงหาความรู้ด้วยตนเองได้ และมีการเรียนรู้อย่างต่อเนื่องตลอดชีวิตมากกว่ากระบวนการเรียนรู้ที่ยุติลงหลังจากสำเร็จการศึกษาจากสถาบันการศึกษาเท่านั้น
ตัวอย่างที่เห็นได้ชัด คือ อดีตเพื่อนบ้านของข้าพเจ้าเอง ท่านเป็นอดีตพนักงานบริษัทแห่งหนึ่ง จบวุฒิการศึกษาในระดับปริญญาตรี และกำลังศึกษาต่อในระดับปริญญาโท ขณะที่หน้าที่การงานของท่านกำลังเจริญเติบโต ก้าวหน้าอย่างเป็นลำดับ ทว่าจากภาวะเศรษฐกิจตกต่ำลงในปี พ.ศ. 2540 บริษัทของท่านประสบภาวะวิกฤติทางการเงินอย่างรุนแรง มีผลให้บริษัทต้องปิดตัวลง ท่านจึงต้องกลายเป็นคนว่างงานเช่นเดียวกับพนักงานบริษัทอื่นๆจำนวนมากในขณะนั้น จากการที่ท่านเป็นเสาหลักของครอบครัว และบุตรสาวสองคนของท่านก็กำลังอยู่ในระหว่างการศึกษา ทำให้ครอบครัวขาดรายได้ และจำเป็นต้องขายบ้านและทรัพย์สินบางส่วนไปเพื่อเป็นค่าใช้จ่ายภายในบ้าน ทำให้ท่านท้อแท้และคิดฆ่าตัวตาย เคราะห์ดีที่ภรรยาและบุตรสาวของท่านมาพบและห้ามไว้ได้ทัน
หลังจากนั้นไม่นานภรรยาของท่านจึงชักชวนท่านไปเรียนทำขนม และริเริ่มที่จะทำเป็นอาชีพ โดยมีสมาชิกภายในบ้านเป็นแรงงานหลักในการทำขนม กิจการค่อยๆเติบโตจากการขายหน้าสถานศึกษาหรือฝากขายในร้านค้าต่างๆ กระทั่งมีทุนจำนวนหนึ่งสามารถเปิดร้านเบเกอรี่ของตนเองได้ในที่สุด มีรายได้พอเลี้ยงสมาชิกในครอบครัวแม้จะไม่เท่ากับรายได้เดิมของครอบครัวก็ตาม อีกทั้งยังเป็นการสานความสัมพันธ์และสร้างความร่วมมือระหว่างสมาชิกในครอบครัวได้อีกทางหนึ่ง
สำหรับความประทับใจในวีดีทัศน์ เรื่องดังกล่าว มี2 ประการ คือ
1.เกณฑ์ และวิธีการวัดการมีการศึกษาของคนในสังคม อันจะเห็นได้ว่ารูปแบบและวิธีการดังกล่าวนั้นมาจากผู้ที่มีการศึกษาและมีอำนาจในสังคมเป็นผู้กำหนด ทำให้ความรู้มากมายในสังคมที่กลุ่มคนดังกล่าวมองว่ามีผลในด้านการผลิตน้อย เป็นความรู้ที่มีความจำเป็นน้อยในภาคการผลิตจึงไม่จัดความรู้ดังกล่าวให้อยู่ในขอบเขตของความรู้ที่ไม่สามารถให้ประโยชน์ได้ ซึ่งทำให้ผู้ที่มีความรู้ดังกล่าวเสียเปรียบในโอกาสทางสังคม ด้านต่างๆที่มากกว่าคนอื่นๆที่มได้รับการศึกษาในความรู้ที่เป็นที่ต้องการของภาคการผลิต ทั้งๆที่ความรู้ดังกล่าวก็มิได้ด้อยกว่าความรู้ในระบบการศึกษาแต่อย่างไร จำเป็นที่เราจะต้องปรับเปลี่ยนกระบวนหรือระบบความคิดของเราใหม่ มองว่าความรู้อื่นๆมีความสำคัญและเท่าเทียมกันกับความรู้ในระบบการศึกษาไม่ยิ่งหย่อนกว่ากัน เป็นการสร้างความเคารพในองค์ความรู้ต่างๆในสังคม เปิดโอกาสให้เราสามารถเรียนรู้ความรู้อื่นได้โดยปราศจากอคติและขยายศักยภาพและความสามารถของตนเองให้กว้างขวางขึ้น
2. ความรู้ที่ตั้งอยู่บนหลักการเหตุผลแบบวิทยาศาสตร์ ไม่จำเป็นว่าความรู้ดังกล่าวจะเป็นความรู้ที่ดีที่สุด ดังตัวอย่างที่พบเห็นได้มากมาย อาทิ อินเตอร์เน็ต ซึ่งจะพบว่าเป็นการสื่อสารที่ไร้พรมแดน เป็นช่องทางในการศึกษาและรับรู้ข่าวสารที่หลากหลายและกว้างขวางขึ้น ทำให้เรารู้สามารถติดตามความก้าวหน้าในเรื่องต่างๆได้ตลอดเวลา ทว่าก็มีผลเสีย อันได้แก่การทำให้สภาวะจิตใจของคนต่ำลงในด้านคุณธรรมจริยธรรม ดังการที่ในปัจจุบันมีการเผยแพร่สื่อลามกทางอินเตอร์เน็ต โปรแกรม “แคมฟรอก” ที่มีผู้ใช้มากขึ้นจนน่าวิตกว่าจะเข้าไปเป็นที่นิยมในกลุ่มวัยรุ่น เนื่องจากเป็นโปรแกรมที่ผู้ร่วมสนทนาสามารถเห็นกันและกันได้ เลยเถิดไปถึงการแสดงอนาจาร ซึ่งไม่เหมาะสม และอื่นๆ ฉะนั้นความรู้บนพื้นฐานของวิทยาศาสตร์ จึงเป็นความรู้ ที่มีทั้งด้านดีและด้านลบ จำเป็นต้องใช้วิจารณญาณในเลือกใช้ความรู้ดังกล่าวควบคู่กันไปด้วย
สิ่งที่ควรปรับปรุงสำหรับวีดีทัศน์ชุดนี้อยู่ในส่วนของเนื้อหาและวิธีการนำเสนอ โดยในส่วนของเนื้อหานั้น วีดีทัศน์ควรมีการเสริมมุมมองหรือทัศนคติของคนในสังคมหลายๆกลุ่ม อาทิ ผู้ประกอบการ มากกว่าจำกัดอยู่ในนิยาม ความคิดเห็น เรื่องการศึกษา จากนักวิชาการเพียงอย่างเดียว และวิธีการนำเสนอนั้น ควรมีการเพิ่มบทบรรยาย และแผนภูมิทางสถิติ แทรกเข้าไปในวีดีทัศน์เพื่อสร้างความเข้าใจและความน่าเชื่อถือของเนื้อหาให้มีมากขึ้น
จากที่ข้าพเจ้าเคยมีทัศนคติในด้านลบว่าการศึกษา เป็น กระบวนการหนี่งทางภาคการผลิตของสังคมที่เข้ามาควบคุมในด้านการผลิตบุคลากรที่มีคุณภาพในทางที่ตอบสนองความต้องการของภาคการผลิต พลอยให้ข้าพเจ้านึกรังเกียจตัวเองที่ไม่สามารถสอบเอ็นทรานซ์เข้ารับการศึกษาต่อในระดับปริญญาตรี สาขาวิชาที่ข้าพเจ้ามีความสนใจได้ แต่จากการรับชม วีดีทัศน์เรื่องดังกล่าว ทำให้ข้าพเจ้าเกิดทัศนะคติที่ดีในเรื่อง การศึกษา มาสู่ความคิดใหม่ที่ว่าคนในสังคมจะมีบทบาทในการกำหนดการศึกษาของตนเองให้เป็นไปในรูปแบบลักษณะใดๆที่ตนเองมีความถนัดและมีความสนใจ ไม่เฉพาะความรู้เพียงด้านหนึ่งด้านใดเพียงอย่างเดียวซึ่งเป็นการมองโลกในมุมแคบๆ การมองโลกในมุมมองที่กว้างขวางขึ้นเป็นแนวทางหนึ่งในการส่งเสริมศักยภาพของตนเองให้หลากหลายมากขึ้น สร้างทางเลือกในการประกอบอาชีพและการดำรงชีวิตที่กว้างขึ้น ความรู้ทุกอย่างล้วนมีประโยชน์กับตัวมนุษย์เองด้วยกันทั้งนั้น ขึ้นอยู่กับว่ามนุษย์จะสามารถเลือกใช้ความรู้แต่ละอย่างได้ถูกต้องตรงกับสถานการณ์ที่เกิดขึ้นหรือไม่ สามารถใช้ความรู้ดังกล่าวได้อย่างถูกวิธี และถูกต้องในด้านของคุณธรรมและจริยธรรม สามารถนำความรู้ไปประยุกต์ใช้กับความรู้อื่นได้ เกิดเป็นความรู้ใหม่เผยแพร่ไปยังผู้อื่นในสังคมได้ การที่มนุษย์สามารถพึ่งพาตนเองอยู่บนพื้นฐานของความรู้ที่แข็งแรงและรู้เท่าทันความรู้ได้นั้น จะเป็นรากฐานของการพัฒนาที่ยั่งยืนและสำคัญในสังคม ประเทศ และโลกได้อย่างแน่นอน ดังคำกล่าวที่ว่า “ต้นไม้ใหญ่จะเติบโต แพร่ขยายกิ่งก้านสาขาออกไป มีใบสีเขียวขจี ออกดอกผลมากมายได้ สามารถต่อสู้ทนทานกับสภาพอากาศที่เปลี่ยนแปลงไปตลอดเวลา จำเป็นต้องอาศัยรากที่แตกแขนง ชอนไชหาอาหารมาบำรุงต้นอย่างสม่ำเสมอ มีความแข็งแรงยึดลำต้นกับผืนดินให้มั่นคงได้ การศึกษาก็ฉันนั้น”
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น